یادداشت | "مدل مدیریتی امام و امت" راه برون رفت از مشکلات
به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، اگر به مشکلات پیشروی مردم که اثر آن را به وضوح در زندگی خویش لمس می کنند، خوشبینانه بنگریم، چاره ای جز پذیرش ناکارآمدی و سوء مدیریت برخی از مسئولان نداریم. اوضاع نابسامان اقتصادی حاصل دست پخت آشپزنماها و مدل اداره کردن آنهایی است که با شعار تدبیر و امیدهای واهی پا به عرصه تبلیغاتی گشودند تا قفل های اقتصادی و معیشتی مردم را باز کنند. تأسف انگیزتر این که قصور خود را نپذیرفته و بابت نتایج ناخوشآیند مدیریتی، خاطر تسلّی دل مردم عزیز و صبور و فروکش کردن امواج نارضایتی ها، عذرخواهی هم نکردند.
این روزها شاهد دست پنجه نرم کردن مردم با مشکلات اقتصادی هستیم در حالی که اقدامی جهادی جهت رفع موانع پیش روی اقتصاد و وضع معیشتی و گرانی و... از سوی مسئولان در سطوح گوناگون صورت نمی پذیرد؛ بلکه هنوز امید واهی به دست مشکل ساز بیگانگان بسته و منتظرند از بیرون هسته مدیریتی گشایشی رخ دهد. اثرات مفسد غیر قابل جبران تفکر منحط موازنه مثبت که تجربه سنگین و خسارت بار آن در عصر قاجاریه پیش روی ماست، در حالی بر دوش مردم حمل می شود که نه تنها لطمه ای به مال و املاک حامیان این تفکر وارد نمی شود؛ بلکه سبب رشد نجومی داشته هایشان می‌‌گردد. هنوز آثار گلابی های فاسد باغ برجام در جان ملت از بین نرفته بود که کاهش ارزش پول و فشار بر قشر ضعیف و متوسط جامعه مزید بر آثار سوء شد.
غفلت از توصیه های امام جامعه
از علل و عواملی که سبب بروز این مشکلات گردید می توان به رأس هندسه آن اشاره کرد و آن عدم توجه و اعتناء به دستورات و فرامین امام جامعه از سوی برخی مسؤلان است. و مهمترین راه حل برون رفت از این مشکلات، اطاعت بدون چون چرا و پیروی واقعی و عمل به برنامه های امام جامعه است. این مهم متوجه دو قشر می شود؛ مسؤلان و مردم. به طور کلی مدل اسلام برای رشد جامعه و در امان بودن از خطرات، طرح امام و امت است. ولی در کشور ما نمی شود ادعا کرد به گونه مطلوب خود، در سیستم اداره کشور پیاده شده است. این نقیصه کمک شایانی به عدم اعتناء و اطاعت پذیری از سوی برخی مسؤلان نسبت به امام جامعه کرده است.
امام و امت دو رکن اساسی تشکیل جامعه اسلامی و دو عامل منحصر به فرد در حرکت جامعه به سمت عزت، استقلال، پیشرفت در تمامی زمینه ها از جمله؛ اقتصادی، فرهنگی و معنوی هستند. دو عامل امام و امت دارای تأثیر خاصی در پیشرفت جامعه است، به گونه ای که هر کدام نقش دیگری را نمی تواند ایفا کند. امام، نقش رهبری و هدایت مردم و برنامه ریزی برای نیل به اهداف و تصمیم گیری های مهم و حساس را به عهده دارد. امت که متشکل از عوام و خواص است، نقش بی بدیل همراهی با امام در شرایط سخت و دشوار و تنها نگذاشتن او، توجه به توضیحات و نکات کلیدی ایشان، مشایعت و اطاعت از دستورات امام و عدم سرپیچی و دچار شک تردید نشدن در خصوص تصمیمات و برنامه و مدل مدیریتی امام، را بر عهده دارند. پیوند امام و امت حرکت جامعه را به سوی خوشبختی مطلق ضمانت می کند. از این رو خداوند در قرآن می فرماید: إِنْ تُطيعُوهُ تَهْتَدُوا وَ ما عَلَى الرَّسُولِ إِلاَّ الْبَلاغُ الْمُبين54 نور؛ اگر از پیامبر اطاعت کنید هدایت خواهید شدو جز ابلاغ روشن و واضح بر عهده پیامبر نیست. آیه دوم: يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا أَطيعُوا اللَّهَ وَ أَطيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُم 59 نسا؛ ای کسانی که ایمان آورده اید اطاعت کنید خدا و رسول و صاحبان امر(ائمه طاهرین علیه السلام) را.
تنها راه مردم برای دستیابی به زندگی مناسب و پیشرفته در ابعاد جسمی و روحی، اطاعت از امام است. و دستآورد این اطاعت، هدایتی لطیف به سوی خوبی‌هاست. امام صادق(ص) لازمه این هدایت را اطاعت برشمردند؛ فردی از امام صادق سوال پرسیدند: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع مَا حَقُّ الْإِمَامِ عَلَى النَّاسِ قَالَ حَقُّهُ عَلَيْهِمْ أَنْ يَسْمَعُوا لَهُ وَ يُطِيعُوا الكافي (ط - الإسلامية)، ج1، ص: 405 ترجمه: پرسیدم حق امام بر مردم چیست؟ فرمودند: حق امام بر مردم این است که کلام او را فراگیرند و از آن اطاعت کنند.
همراهی امت در تشکیل جامعه اسلامی
تأثیر همراهی و گوش به زنگ بودن امت نسب به امام جامعه در اتفاقات مهم، تعیین کننده و سرنوشت ساز است. در زمان پیامبر اکرم(ص) اگر همراهی و اطاعت مردم در خصوص تشکیل جامعه و حکومت اسلامی نبود، امکان نداشت این اتفاق میمون رخ دهد. این همراهی مستمر و آگاهانه از سوی امت اسلامی بود که پیامبر توانست فتنه‌ها، جنگ ها، تحریم ها و نقشه های دشمن را در مسیر صحیح خنثی کند و در عرصه های مختلف جامعه اسلامی همچون ایمان و معنویت، علم معرفت، عدالت و برابری، برادری و مساوی بودن اشرافیان و برده ها و شایسته سالاری رشد کند و سربلند پیروز باشد.
فتنه ها؛ میدان فریب مردم
نکته درخور توجه این که همین امت بعد از رحلت پیامبر اکرم(ص) به خاطر عدم همراهی، اطاعت و مشایعت و نبود بصیرت و هشیاری، مسیر دیگری را برای جامعه اسلامی رقم زدند. مسیری کاملاً متفاوت از قبل. در اینجاست که اثر شگفت انگیز همراهی امت در حرکت اسلامی و پیشرفت به سوی قلّه های معنوی و مادی را عمیقاً می یابیم. بعد از رحلت پیامبر مردم به علت نداشتن تحلیل سیاسی از اوضاع، در فتنه ای که به فرمایش حضرت امیر(ع) در آن فتنه جوانان پیر می شوند و پیران فرتوت. همین فریب خوردن باعث شد امام خود را رها کنند و به یاری و اطاعت از او نشتابند و سرنوشت جامعه نوپا که پیامبر برای سعادت بشرطراحی کرده بود، دچار انحراف جبران ناپذیری شود که هم اکنون مشکلات امروزه بشریت از آن عدم همراهی سرچشمه میگیرد.
اتفاق تلخ و سرنوشت سوز عدم همراهی و اطاعت امت از امام حسین(ع)، بار دیگر فاجعه ای که در طول تاریخ نظیر نداشته و نخواهد داشت، پدید آورد. مردم کوفه که اکثریت شیعه بودند، اگر امام حسین را همراهی و از ایشان حمایت و اطاعت می‌کردند، قیام امام حسین منجر به انهدام حکومت پلید و ستمگر یزید می شد و خود حکومتی نبوی و علوی بنا می‌کرد؛ که اگر این حکومت پا می گرفت، تاریخ گونه ای رقم می خورد که اکنون شاهد ظلم، فسادهای اقتصادی اجتماعی، فقر و بسیاری از مشکلات پیش رو نه در ایران بلکه در جهان نبودیم.
انقلاب اسلامی؛ محصول مشایعت مردم با امام دینی
اولین حمایت و همراهی مردم با امام امت در صدر اسلام جلوه دیگر خود را در انقلاب اسلامی ایران به رخ جهانیان کشید. کودتای آمریکا در سال 1322 شمسی باعث شد شاه مجدداً بر مسند قدرت تکیه زند و مردم عزتمند و پر افتخار ایران مبتلا به ظلم و فساد آمریکایی ها و رژیم پهلوی شوند. سالهای تلخ بعد از کودتا تا انقلاب اسلامی، ظلم شدیدی در زمینه های گوناگون از جمله سیاسی (مانند انقلاب سفید و کاپیتولاسیون)، فرهنگی (مانند اشاعه فحشا در سطوح مختلف و مخالفت با مظاهر اسلامی) و اقتصادی(فسادهای سنگین توسط آمریکایی ها و هزینه های گزاف وبیهود شاه) به مردم عزیز روا رفت. مردم ایران به خاطر آشنایی عمیق با گذشته و آینده اسلام خصوصاً جریان بعثت، غدیر، عاشورا و ظهور امام زمان، از سرمایه عظیمی برخوردار بودند. و این ثروت ارزشمند دستمایه همراهی و اطاعت‌پذیری بدون چون چرایی شد که توانست قدرت‌های بزرگ دنیا را از ایران بیرون براند و خود یک حکومت مستقل بر اساس دین مبین اسلام بر پایه مردم تشکیل دهد. حکومتی نه مدل خلافت و نه سلطنت است.
این دستاورد شریف و گرانقدر حاصل پیوند عمیق امام و امت بود؛ یعنی امام نقش خود را ایفا کرد(رهبری و هدایت و مدیریت و تصمیم‌گیری) و مردم هم نقش خویش(همراهی و اطاعت عدم شک تردید). همانطور که نمونه‌های همراهی و عدم همراهی مردم بیان شد، مردم یک رکن اصلی و بی بدیل در حرکت جامعه و حکومت اسلامی به سوی عدالت اجتماعی، مصونیت از نقشه های شوم دشمن و فتنه های او، پیشرفت‌های اقتصادی- فرهنگی و مادی- معنوی، صلاحیت های اخلاقی، محسوب می شوند. و این نکته حایز اهمیت است که امام جامعه به مقدار حمایت و اطاعت‌پذیری و همراهی مردم اعمال قدرت و نفوذ و مدیریت خواهد نمود نه بیشتر. در صورت کوتاهی و غفلت مردم و عدم اطاعت و همراهی، دچار سرنوشتی فلاکت بار مبتلا به انواع عذابهای دنیوی از جمله ظلم، استبداد، مشکلات اقتصادی، فقر و... و عذاب های اخروی می شوند. بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنين: ذخیره خداوند برای شما خیر است اگر ایمان داشته باشید. هود86
خطاهای عمدی و سهوی مسئولان خسارت بار است
از آنجایی که در ادوار گذشته، ریشه امکان پذیری خطاهای عمد یا غیرعمد مسئولان در ساحت کلان مدیریتی، غفلت و عدم همراهی و اطاعت پذیری مردم از امام امت، فرمایشات، دستورات، کدها و برنامه های ایشان بوده است، لازم است برای دستیابی به برنامه های کم خطا و آینده ای سرشار از نشاط و شادابی، صلح و صفا و آرامش، رشد بالنده در اقتصاد و معیشت و سیاست های کلان نظام، مردم کشور عزیز ایران بیش از همیشه، همراهی ویژه و اطاعت مدام و توجه به فرمایشات و حمایت همه جانبه نسبت به امام جامعه یعنی رهبر معظم انقلاب باشند تا ابتلائاتی که متوجه جوامع گذشته شد، دامنگیر جامعه ما نشود.
برخی از گوشزدهای رهبر انقلاب اسلامی در خصوص همراهی مردم، از این قرار است: هوشیاری و بصیرت، عدم غفلت از دشمن و شناخت او و نقشه های وی، حضور همیشگی در صحنه، پی گیری مستمر اقدامات و تصمیمات مسئولان و اتفاقات روز، انتخاب افراد شایسته و انقلابی برای مسؤلیت، اطلاع از چند و چون امور کشور در دو لایه سطح و عمق، مطالبه گری صحیح و به حق از مسئولان و مهمتر از همه تحلیل کردن وقایع سیاسی. امروز راه برون رفت از آفات و مشکلات فرا روی، بجز همراهی و اطاعت از دستورات امام و تن به هدایت هادی امت از سوی مسؤلان و مردم، وجود ندارد./۹۱۸/ی۷۰۲/س
مجید جلینی، پژوهشگر حوزوی